Dewch am dro i’r canolbarth a mwynhau gwyliau bach godidog yng nghefn gwlad

Y canolbarth: lle mae’r awyr yn eang a’r anturiaethau’n rhai mawr, a’r gwylltir yn dod law yn llaw â threfi croesawgar a heddwch hyfryd. Mae bryniau, mynyddoedd a dyffrynnoedd yr ardal hon ymhlith rhannau gwyrddaf, brafiaf Cymru. Yn gefnlen i’r cyfan mae copaon Bannau Brycheiniog a thawelwch anghysbell Mynyddoedd Cambria, sy’n gwneud y fro hon yn ddelfrydol i gerddwyr, pobl sy’n hoff o syllu ar y sêr, a’r rheini sy’n gwirioni ar fyd natur.

Dyma ran o Gymru sy’n llawn mynyddoedd a hen fwyngloddfeydd, lle mae’r chwedlau a’r dreftadaeth ddiwydiannol i’w teimlo ym mhobman. Yma, mae ceyrydd hynafol a chestyll o fri yn cadw cwmni i orffennol morol a hanes mwyngloddio balch, a’r cyfan yng nghanol gwir harddwch naturiol.

Uwchben y gororau, mae adfeilion Castell Trefaldwyn yn atgof o oes a fu, tra bo Llys a Chastell Tretŵr, ger Cruchywel, yn rhoi profiad prin sy’n cyfuno dau atyniad ar un safle. Fan hyn, gall ymwelwyr edmygu’r hen gaer Normanaidd a’r plasty canoloesol a adferwyd – a hwnnw’n adrodd hanes hynod y bobl a fu’n byw yma yn y bymthegfed ganrif.

Yng Nghastell Aberteifi, mae muriau canoloesol a thŷ Sioraidd i’w canfod mewn dwy erw o erddi ar lan yr afon. Gall gwesteion aros yn Nhŷ Castell, lle gwely a brecwast modern sydd â golygfeydd dros afon Teifi – llety hyfryd ar gyfer mwynhau holl dreftadaeth y dref. Mae Castell y Gelli, sydd â nodweddion canoloesol a Fictoraidd ill dau, i’w ganfod yng nghanol y Gelli Gandryll. Dyma dref yn ardal y ffin sy’n adnabyddus yn rhyngwladol am ei chysylltiad â llyfrau. Fan hyn, wrth gwrs, y cynhelir yr ŵyl lenyddol fyd-enwog. Mae’r dref yn ganolbwynt bywiog i ddiwylliant, celfyddydau ac addysg yn yr ardal, ac mae’r gwaddol creadigol yn amlwg yma.

Dewch i fwynhau pedair o drefi unigryw yn y canolbarth – pob un yn cyfuno hanes, diwylliant a harddwch naturiol yn eu ffyrdd eu hunain.

Mae Machynlleth, neu Mach, yn dref farchnad greadigol yn ardal Biosffer Dyfi UNESCO. Ymhlith yr uchafbwyntiau yno mae oriel MOMA a Chanolfan Owain Glyndŵr. Cofiwch geisio galw heibio i’r farchnad wythnosol, y gwarchodfeydd natur cyfagos, a’r ŵyl gomedi flynyddol. Os byddwch chi’n teithio o Fachynlleth i gyfeiriad Talybont, stopiwch yng Nghletwr, lle mae canolfan a chaffi cymunedol sy’n gwerthu cynhyrchion Cymreig fel Coffi Teifi, cigoedd Ty’n y Gors, a chwrw o Fragdy’r Mŵs Piws.

Mae Aberystwyth, neu Aber, yn dref glan môr fyrlymus sy’n enwog am ei sîn gelfyddydol a’i thirnodau diwylliannol. Ewch draw i Lyfrgell Genedlaethol Cymru, crwydrwch y promenâd, neu daliwch y trên i fyny clogwyn Craig-glais lle cewch chi olygfeydd gwych o Fae Ceredigion.

Tref ar lannau afon Hafren yw’r Drenewydd, a chanddi orffennol diwydiannol o fri. Dilynwch Lwybr Hafren rhwng y Drenewydd a’r Trallwng – llwybr 15 milltir (25 km) ar hyd Camlas Trefaldwyn sy’n amlygu hanes hynod y darn hwn o Gymru. Dysgwch am dreftadaeth wlân y fro yn yr Amgueddfa Wehyddu, dilynwch y Llwybr Treftadaeth i glywed straeon lleol, a mwynhewch y blasau, y gerddoriaeth a llawer mwy yn ystod Gŵyl Fwyd y Drenewydd.

Mae Llandrindod, neu Llandod, yn dref sba Fictoraidd sy’n enwog am ei phensaernïaeth drawiadol a’i threftadaeth. Ewch am dro o gwmpas y llyn, i ymweld â’r Amgueddfa Feicio Genedlaethol, i bori yn y siopau annibynnol, neu i ymlacio yn y caffis. Mae Rock Park yn ardal dawel goediog nepell o ganol y dref.

Mae’r amgueddfeydd ym Mhowys a Cheredigion yn bwrw goleuni ar hanes, celfyddydau a diwylliant y bröydd hyn, gan gynnig rhywbeth i ymwelwyr chwilfrydig o bob oed. Ac ni ddylai tywydd glawog roi stop ar bethau chwaith, gan fod digonedd o weithgareddau dan do ar gael i’w gwneud yma.

Camwch ar un o drenau stêm Rheilffordd Cwm Rheidol, rheilffordd dreftadaeth sy’n dirwyn ei ffordd o Aberystwyth i Bontarfynach, a hynny drwy ddyffrynnoedd hardd. Mae’r golygfeydd o Fynyddoedd Cambria’n odidog. Gerllaw, ewch i grwydro Ystâd Hafod – tir coediog hardd sy’n ymestyn am dros 200 hectar, ac sy’n llawn dop o lwybrau cerdded braf.

Mae rheilffordd Calon Cymru yn ffordd hyfryd o weld y fro wrth droelli drwy gefn gwlad a threfi marchnad.

Neu camwch ar gerbydau Rheilffordd y Graig yn Aberystwyth, un o reilffyrdd halio hiraf Prydain, i gael golygfeydd bendigedig dros Fae Ceredigion.

Mae Parc Awyr Dywyll Cwm Elan yn atyniad poblogaidd ymhlith y rheini sy’n hoff o syllu ar y sêr, gyda’r golygfeydd o awyr y nos yn aml yn glir fel grisial. Lapiwch yn gynnes a chodwch eich golygon tua’r entrychion – fe gewch chi brofiad anhygoel yng nghwmni’r ffurfafen!

Dilynwch ôl traed Owain Glyndŵr ar Lwybr Glyndŵr, neu anelwch am Fwlch Nant yr Arian, ger Aberystwyth, i gael profiadau bythgofiadwy yng nghwmni bywyd gwyllt. Mae’r ardal hon yn enwog am ei gorsaf fwydo barcutiaid coch, ac mae’n denu pobl sy’n gwirioni ar fyd natur a’r rheini sy’n hoff o wylio adar.

Mae pob math o bethau hygyrch i’w gwneud yn y canolbarth hefyd; gall ymwelwyr fwynhau gwylio adar, mynd ar deithiau cwch, a cherdded llwybrau drwy goedwigoedd.

Yng ngwarchodfa’r RSPB yn Ynys-hir ger Machynlleth, mae’r golygfeydd o’r aber yn hyfryd, ac mae yno bob math o adar i’w gweld. Ym Mynyddoedd Cambria, mae Gwarchodfa Natur Glaslyn yn llecyn tawel lle bydd gweilch y pysgod yn gwibio dros y dŵr a phlanhigion prin fel gwair merllyn yn tyfu ar hyd y glannau.

Ewch am dro drwy derasau hardd Castell a Gardd Powis, cyn anelu am dref farchnad hanesyddol y Trallwng, dafliad carreg i ffwrdd.

Yn Neuadd Gregynog yn y Drenewydd, mae treftadaeth a byd natur yn dod ynghyd mewn lleoliad sy’n drwm o hanes diwylliannol. Gerllaw, yng Ngerddi Cwm Weeg, fe welwch chi ddolydd blodau gwyllt ac ogofâu bach cudd – lle heddychlon dros ben i bawb sy’n hoff o fyd natur.

Mae tirwedd naturiol y canolbarth yn berffaith i anturio a chrwydro yn yr awyr agored.

I feicwyr modur, mae Cylchdro’r Canolbarth yn antur a hanner – llwybr 140 milltir drwy Gwm Elan, Mynyddoedd Cambria a threfi fel Rhaeadr a Llandrindod. Mae digonedd o lefydd braf i stopio ar y ffordd, o gronfa ddŵr drawiadol Llyn Brianne i Fwlch y Groes.

Mae’r canolbarth hefyd yn lle penigamp i gerddwyr, seiclwyr a physgotwyr – gyda llwybrau tawel rif y gwlith yma ar eu cyfer. Dyma lefydd sy’n dangos ochr dawelach Cymru, gyda chyfleoedd i fwynhau byd natur wrth eich pwysau’ch hun.

I golffwyr hefyd, mae’r canolbarth yn nefoedd. Dewch â’ch clybiau i un o’r cyrsiau sy’n llawn golygfeydd gwych, ond sydd hefyd yn rhoi heriau gwerth chweil. A pha bynnag dymor yw hi, mae digonedd o weithgareddau i’w mwynhau yng Nghwm Elan, gan gynnwys cerdded, seiclo a chyfle i syllu ar y sêr.

Gall y rheini sy’n chwilio am wefr roi cynnig ar ddringo ac abseilio yn y rhanbarth gwledig hwn, a chefnu ar brysurdeb y byd am sbel. Os am deithio fymryn yn arafach, mae marchogaeth hefyd yn ffordd gofiadwy o fwynhau’r mannau agored braf hyn.

Mae’r gwersylloedd glampio yn yr ardal hon yn ffordd hyfryd o fwynhau’r awyr agored, gyda’r opsiynau’n amrywio o lety cynfas i gabanau yn y coed. Pa bynnag dymor yw hi, byddwch chi’n siŵr o ddod o hyd i fannau clyd i ymlacio – o lefydd bach lle cewch chi gynnau’ch tân eich hun i lecynnau yn ddwfn yn y goedwig.

I westeion sydd ag anghenion hygyrchedd arbennig, mae dewis eang o lety hygyrch ar gael, sy’n sicrhau bod modd i bawb fwynhau harddwch naturiol a chroeso cynnes y fro. Ac os mai moethusrwydd sy’n mynd â’ch bryd, mae detholiad o westai pedair a phum seren ar gael sy’n barod i roi profiad bythgofiadwy i chi.

• Dewch i gael eich ysbrydoli gan antur aeafol Sophie ar YouTube – gan weld y llefydd godidog y bu’n eu crwydro, ynghyd â’r profiadau hudolus a gafodd ar y ffordd.
• Neu, ymunwch â James a Billy o dîm Adventure Bike Rider ar eu gwibdaith gyffrous, wrth iddyn nhw sôn am lwybrau beicio modur gorau’r canolbarth.
• I gael syniad am wyliau byr i deulu, ymunwch â theulu Rigden ar eu hantur nhw.