Beicio mynydd diarffordd: O’r gogledd i’r de

Mae ‘epig’ yn air ystrydebol sy’n cael ei ddefnyddio’n aml iawn yn y byd beicio mynydd. Ond weithiau, dyna’r union air iawn.

Yn ystod haf 2022, fe ges i’r wefr o reidio ffordd Sarn Helen gyda Phill a Polly o Beicio Mynydd Cymru. Wrth drefnu’r daith, roedd hi’n ymddangos yn her y byddai modd i mi’i chyflawni heb ormod o drafferth, gyda rhywfaint o esgyn a disgyn ar y daith o’r gogledd i’r de.

Ond beth ges i yn y pen draw oedd profiad cwbl wefreiddiol a dyrchafol, a hynny drwy dirwedd oedd yn newid o hyd, a’r haul yn tywynnu’n ddi-baid. Gwnes i hyn yng nghwmni fy nghariad Dave, neu Superman – enw newydd Phill arno am ei allu i reidio i gopa bryniau amhosibl, ac am ei fod yn edrych yn debyg i Henry Cavill.

Tua 70km (43 milltir)

Ar y diwrnod cyntaf, dyma ni’n gadael Conwy heb fawr ddim syniad beth oedd o’n blaenau ni. Soniodd neb yn y briff am y gors y byddai’n rhaid teithio drwyddi ar ddiwedd y dydd, ac fe gyrhaeddon ni’r llety yn ddiolchgar am y sychwyr esgidiau, y croeso cynnes a’r bwyd. Ar y diwrnod cyntaf yma, cawson ni’n cyflwyno i’r golygfeydd, i ddawn goginio Polly, i’r modd yr oedd y dirwedd naturiol a dylanwad dyn yn cydblethu, ac i’r her gorfforol a fyddai’n ein hwynebu drwy gydol yr wythnos.

Uchafbwyntiau

• Man cychwyn hyfryd yng Castell Conwy a’r cei.
• Llwybr creigiog heriol ar hyd glannau Llyn Cowlyd, ond llawer o hwyl yn disgyn i Gapel Curig.
• Dilyn Sarn Helen o Ddolwyddelan i Chwarel Cwt-y-Bugail – tirwedd ryfeddol a straeon gwych am y tlysau brenhinol a’r gwaith celf a guddiwyd yma yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Ond dringfa anodd neilltuol, a gorfod cario’n beiciau ar ein cefnau.
• Golygfeydd anhygoel o arfordir y gogledd ac i’r de tuag at y Rhinogydd.
• Llwybr Sarn Helen a’r amffitheatr uwchben Trawsfynydd.

Tua 75km (47 milltir)

Fy atgofion o’r ail ddiwrnod yw’r olygfa braf o Aber Mawddach oddi fry, a’r wefr gyffrous o wibio i lawr drwy’r creigiau, heb i hynny deimlo’n rhy beryglus.

Uchafbwyntiau

• Sarn Helen i goedwig ryfeddol Coed y Brenin. Hwyl ar drac gwneud.
• Y cacennau a’r coffi yng nghaffis Dolgellau.
• Aber Mawddach a dringfa Ffordd Ddu – hen ffyrdd y pererinion. Golygfeydd anhygoel o’r arfordir.
• Y ddisgynfa olaf o Rydyronen i Bennal, sydd â golygfeydd gwych o aber afon Dyfi.

Tua 55km (34 milltir)

Erbyn y trydydd diwrnod, rydyn ni’n dechrau arfer â’r rhythm wrth feicio bob dydd. Er nad yw hynny’n eich paratoi at ddringo 1500 o droedfeddi yn fuan wedi brecwast, roedd y golygfeydd eang braf yn ein cadw rhag diffygio. Ar y ddringfa olaf, dangosodd ‘Superman’ ei allu drwy gyrraedd copa dringfa hynod o hir i Bontarfynach. Gwthio wnaeth y gweddill ohonon ni, gan gynnwys Phill.

Uchafbwyntiau

• Diwrnod marchnad (dydd Mercher) ym Machynlleth, felly reid brysur allan o’r dref.
• Mae Gwarchodfa Natur Glaslyn a’r dyffryn hydrogen mor anghysbell ag a gewch chi ar feic, gyda Phumlumon, yr uchaf o Fynyddoedd Cambria, fry uwch eich pennau.
• Mwy o hwyl ar lwybrau gwneud yn Nant yr Arian.
• Cwrw neu ddau haeddiannol wedyn yn Hafod, Pontarfynach. Lle bendigedig i aros ynddo.

Tua 75km (47 milltir)

A hithau wedi bod mor sych, ar y pedwerydd diwrnod, aeth y daith â ni dros Ffordd y Mynach. Roedd merlod yn edrych arnon ni’n chwilfrydig wrth i ni ddilyn trac oedd bron yn anweledig, a hwnnw wedi bod yn rhan o lwybr fan hyn am ganrifoedd. Gerllaw, roedd cronfeydd dŵr Cwm Elan, a adeiladwyd o ddiwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg ymlaen, gan fy atgoffa bod tirweddau’n esblygu ac yn newid o hyd. Roedd yr hyn a ddilynodd yn wrthbwynt llwyr i’r llonyddwch hwn: disgynfa orau’r daith. Digon o gerrig a chreigiau i’r teiars afael ynddyn nhw, ond digon o her i deimlo’n chwil ar y diwedd. Fe wnawn i’r ddisgynfa yna eto dro ar ôl tro.

Uchafbwyntiau

• Mae’r Arch yn lle braf i stopio am hoe cyn anelu am Ystâd Hafod.
• Mae rhagor o lwybrau gwyllt yn Llyn Teifi a Chwm Elan.
• Mae Llwybr 8 ar ddiwedd diwrnod hir yn braf iawn wrth ddisgyn yn raddol i Lanfair-ym-Muallt.

Tua 60km (37 milltir)

Dechreuodd y pumed diwrnod yn Llanfair-ym-Muallt gyda brecwast swmpus. Fe wnaethon ni gynnydd da, a ninnau’n gyfarwydd bellach â’r golygfeydd gwych, ac yn gallu mesur y dringfeydd hir. Roedden ni’n ymwybodol ein bod ni bron ym mhen draw’r daith, a ninnau’n dechrau teimlo’n flinedig, gorff ac enaid, ond ar yr un pryd ddim am i’r profiad ddod i ben. Ar ôl gwledda ar fwyd Polly, fe gysgais i fel top y noson honno.

Uchafbwyntiau

• Dros Epynt i Aberhonddu, gan oedi wrth Y Gaer i fwynhau’r golygfeydd o Fannau Brycheiniog a’r Mynydd Du. Syfrdanol.
• Darn syth o ffordd Sarn Helen o Aberhonddu heibio i Ganolfan Ymwelwyr Bannau Brycheiniog, a dros y top i Ystradfellte. Llwybr syth i gyd, fwy neu lai, ac yn amlwg yn ffordd Rufeinig.

Tua 85km (53 milltir)

Ar y chweched diwrnod, dyma ni yn ôl yng nghanol prysurdeb pobl. Rydw i’n cofio cyrraedd Abertawe a theimlo ein bod ni bron iawn yno wrth reidio ar hyd glan y môr (doedden ni ddim). Gydag ambell ddringfa arall, a mwy o ferlod, dyma’n raddol bach wneud rhan olaf ein taith drwy Gymru. Fe gyrhaeddon ni Ben Pyrod wrth i’r niwl ddod i mewn o’r môr.

Uchafbwyntiau

• Dechrau gyda darn syth o Sarn Helen tua Banwen, lle mae ‘mosaig Rhufeinig newydd’ o Sarn Helen i’w weld ar y llawr.
• 10km o lwybr creigiog syth a heriol i Gastell-nedd, a ninnau’n falch iawn o weld y fan gymorth yno’n barod gyda bwyd a dillad glân.
• Drwy harbwr prysur Abertawe a’r Mwmbwls, ac wedyn ar Lwybr Gŵyr – anwastad tu hwnt.
• Reidio ar hyd y grib, golygfeydd godidog o’r arfordir ac am Fae y Tri Chlogwyn, llwybrau ceffylau hyfryd, merlod gwyllt, ac yn olaf un, Bae Rhosili a chroeso cynnes gwesty’r Worms Head.

Ddwy flynedd yn ddiweddarach, ac rydw i’n dal i deimlo fy mod i wedi cyflawni rhywbeth mawr, ac yn cofio’r blinder, yr atgofion a’r cynhesrwydd fel ddoe. Weithiau, ‘epig’ ydy’r unig air.

Ymunodd Alex â thaith dywys dan arweiniad beicwyr mynydd arbenigol. Mae eich llety, eich bwyd, y trefniadau i drosglwyddo’ch bagiau a’ch offer, a chyngor cyn y daith i gyd yn cael eu rhoi, ac mae hefyd fan gymorth a thywyswyr profiadol i’ch helpu ar y ffordd.

Os byddwch chi’n penderfynu rhoi cynnig ar Coast2Coast Sarn Helen ar eich liwt eich hun, cymerwch gip ar lawlyfr swyddogol Llwybr Sarn Helen a chwiliwch am wybodaeth wrth gynllunio. Mae sawl llwybr ar y ffordd ac oddi arni y gallwch chi’u dilyn, yn dibynnu ar lefel eich sgiliau, eich ffitrwydd a’r math o feic sydd gennych chi.

Mae’r daith dros ddiwrnodau niferus yn antur anhygoel, heriol ar gefn beic, sy’n dilyn traciau gwyllt ac anghysbell. Bydd angen i chi gael yr offer iawn a bod â’r profiad i allu gwneud y daith yn ddiogel.

• Dilynwch y cyngor diogelwch gan Adventure Smart i sicrhau eich bod wedi paratoi’n iawn.