Mae’r dref farchnad fywiog hon ar gyrion Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog yn enwog am ei gŵyl fwyd flynyddol, ond mae digon o bethau i’w gweld a’u gwneud drwy gydol y flwyddyn. Dyma enwi ond rhai ohonynt.
Rhywbeth i’w fwyta
Am ddeuddydd bob mis Medi, mae Gŵyl Fwyd y Fenni’n trawsnewid strydoedd y dref yn wledd anferthol o stondinau bwyd, arddangosiadau gan ben-cogyddion ac adloniant. Hwn yw’r digwyddiad mwyaf ar galendr bwyd y DU. A chewch chi fyth drafferth yn cael lle gwych i fwyta ar y 363 diwrnod arall o’r flwyddyn, chwaith.
![Dau gogydd, Stephen Harris a Matt Tebbutt, yn gwneud arddangosiad coginio](/sites/visit/files/styles/o_articleimagegroup__landscape__2_1x/public/media-library/2019-03/Stephen%20Harris%20demo%20and%20Matt%20Tebbutt%2015.09.18-small.jpg?h=06f6671c&itok=Kxj245Uf)
![Pobl yn bwyta ac yn crwydro rhwng stondinau bwyd](/sites/visit/files/styles/o_articleimagegroup__landscape__2_1x/public/media-library/2019-03/neil_sat_DSC3549-small.jpg?h=06f6671c&itok=jZmlC7dM)
Mae canol y dref yn ferw o siopau coffi a bwytai. Am damaid cyflym, ewch i Fig Tree Espresso, sy’n cynnig cacennau cartref i’ch temtio mewn clos bach pert. Neu ewch i The Art Shop and Chapel am brydau blasus o gynhwysion wedi’u cyrchu a’u chwilota’n lleol. Os oes achlysur arbennig i’w ddathlu, teithiwch ychydig allan o’r dref i The Hardwick neu The Walnut Tree am bryd o fwyd arbennig iawn.
![Llun o salad a pizza](/sites/visit/files/styles/o_articleimagegroup__landscape__2_1x/public/media-library/2019-03/IMG_1897-small.jpg?h=2f83cd36&itok=55COeCow)
![Llun o fyrddau a chadeiriau tu mewn i Fig Tree Espresso](/sites/visit/files/styles/o_articleimagegroup__landscape__2_1x/public/media-library/2019-03/IMG_5790-small_0.jpg?h=240adbc6&itok=w4Y9ifss)
A rhywbeth i’w yfed
Rhowch gynnig ar wir flas lleol yn Sugar Loaf Vineyard, sydd ar lethrau isel mynydd Pen y Fâl, uwchben y dref. Galwch heibio i flasu rhai o winoedd arobryn Cymru, ewch ar daith o gwmpas y gwinllannoedd a mwynhewch y golygfeydd dros Ddyffryn Wysg. Ceir caffi a siop hefyd ar y safle, yn ogystal â bythynnod gwyliau hunanarlwyo os bydd awydd aros yn hirach arnoch.
![Llun agos o winwydden mewn gwinllan](/sites/visit/files/styles/o_articleimagegroup__landscape__2_1x/public/media-library/2019-03/Sugar%20Loaf%20Vineyard%202.jpg?h=7695a8f2&itok=URkf0ec5)
![Llun yn edrych draw ar draws y winllan a chefn gwlad](/sites/visit/files/styles/o_articleimagegroup__landscape__2_1x/public/media-library/2019-03/Sugar%20Loaf%20Vineyard.jpg?h=b715fbae&itok=fSIWcFmo)
Ewch i siopa
Os oes un peth yn dda am drefi marchnad, pori siopau annibynnol a stondinau marchnad yw hwnnw. Cynhelir nifer o farchnadoedd wythnosol yn y Neuadd Farchnad Fictoraidd, gan werthu popeth o fwyd a diod a gynhyrchwyd yn lleol i hen greiriau a thrugareddau. Cewch hefyd ddewis gwych o siopau annibynnol fel Broadleaf Books, siop lyfrau ail law yn llond o gyfrolau diddorol, Mockingbird, sy’n llawn o roddion, cardiau a gemwaith unigryw a Cuddle and Cwtch, sy’n gwerthu dillad chwaethus i blant a babanod.
![Silffoedd llyfrau mewn siop](/sites/visit/files/styles/o_articleimage_medium__16_9_1x/public/media-library/2019-03/DSC01417-small.jpg?h=926d89e9&itok=RH0ur9su)
Ewch i’r Lanfa
Gwnewch y mwyaf o’r cefn gwlad gan ymweld â Chanolfan Groeso Glanfa a Chamlas Goetre. Dyma fan cychwyn gwych i fynd am dro neu ar gefn beic ar hyd Camlas Sir Fynwy ac Aberhonddu a thrwy’r caeau a’r coetiroedd o’i chwmpas. Neu gallwch logi canŵ neu fad camlas i deithio ar y dŵr. Mae yma gaffi clyd hefyd am damaid wedi’r crwydro.
![Llun tu allan i gaffi gyda byrddau tu allan](/sites/visit/files/styles/o_articleimagegroup__landscape__2_1x/public/media-library/2019-03/DSCN1481-small_0.jpg?h=2f83cd36&itok=ONYGzFRS)
![Cychod ar y gamlas wedi'i hangori o dan goeden gyda phont yn y cefndir.](/sites/visit/files/styles/o_articleimagegroup__landscape__2_1x/public/SVW-C102-1920-0040-small.jpg?h=e5aec6c8&itok=o53igEDp)
Archwilio hanes hynafol
Ychydig i ffwrdd o’r Fenni mewn car, mae adfeilion Priordy Llanddewi Nant Hodni sy’n llawn awyrgylch. Fe’i hadeiladwyd yn y 13eg ganrif ar safle eglwys hŷn, ac mae’r olion yno heddiw yn dyst i ganrifoedd o wrthdaro a therfysg gwleidyddol, o wrthryfel Cymru yn y 15fed ganrif dan Owain Glyndŵr i Harri VIII yn diddymu’r mynachlogydd. Er gwaethaf yr holl ddrama, mae’r ffenestri a’r mynedfeydd bwaog sydd ym Mhriordy Llanddewi Nant Hodni o hyd yn dal i’n hatgoffa’n bwerus o'r Gymru ganoloesol.
![Llun o adfeilion Priordy Llanddewi Nant Hodni](/sites/visit/files/styles/o_articleimage_medium__16_9_1x/public/media-library/2019-03/Cadw%20Photographic%20Library%20%20-%20SCX-BZ09-1819-0010-small.jpg?h=a545733b&itok=UL1fOuL8)
O dan y ddaear
Ychydig o daith o’r Fenni mae tref Blaenafon. Arferai fod tirwedd brysur o fwyngloddiau a ffowndrïau yno a gynhyrchai llwythi sylweddol o ddur a glo, ond erbyn hyn mae’n dyst i dreftadaeth ddiwydiannol Cymru. Er mwyn cael profiad go iawn o fywyd glöwr, ewch i Big Pit Amgueddfa Lofaol Cymru, ein hamgueddfa lofaol genedlaethol sydd wedi ennill sawl gwobr. Teithiwch 300 troedfedd i lawr i’r pwll yng nghwmni cyn-löwyr i glywed hanesion y rheini a arferai weithio yn y twneli tywyll hyn o dan y ddaear. Chewch chi ddim llawer o brofiadau dyfnach na hyn mewn amgueddfa.
![Llun o'r tu allan i Big Pit: Amgueddfa Lofaol Cymru](/sites/visit/files/styles/o_articleimage_small__16_9_1x/public/media-library/2019-03/SVW-C25-1213-0520-small.jpg?h=e623580c&itok=UkNga56f)
Chwarae rownd o golff
Peidiwch ag anghofio’ch clybiau. Mae’r cefn gwlad toreithiog o amgylch y Fenni yn gartref i nifer o gyrsiau golff gwych. Cwrs parcdir aeddfed 18 twll yw Clwb Golff Sir Fynwy, a’r Blorens, Pen y Fâl ac Ysgyryd Fawr yn y cefndir, ac yn Wernddu mae cwrs naw twll taro a phytio, maes ymarfer golff, a chwrs 18 twll. Mae yno hefyd gwrs arbennig Rolls of Monmouth, yn swatio mewn cymoedd heb fod yn bell o’r dref.
Ymweld â Chrucywel
Ychydig filltiroedd i lawr y ffordd, mae tref hardd Crucywel. Enillodd Wobr Stryd Fawr Prydain 2018, a’i stryd fawr fywiog yn llond o siopau annibynnol a bwtîcs. Ewch i Ystâd Glan-wysg (sef lleoliad gŵyl gerddoriaeth flynyddol Green Man) i fynd am dro ar hyd y Llwybr Caniataol, cael taith o’r Ystâd a’r Casgliad Derw hanesyddol, neu weld y Ffair Ystâd boblogaidd a Gardd Agored yr NGS a gynhelir bob mis Mai.
![Cynulleidfa yn mwynhau prif lwyfan y Gŵyl.](/sites/visit/files/styles/o_articleimage_medium__16_9_1x/public/media-library/2023-10/MVW-E06-2122-0017.jpg?h=ddb1ad0c&itok=ygVXqPWU)